«Το κανονικό βάρος δεν είναι το μοναδικό κριτήριο καλής υγείας».
του
Κων/νου Κολιάτσου*
Οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς πέρασαν και είναι φυσικό τις γευστικές απολαύσεις των ημερών να διαδέχεται ο φόβος των περιττών κιλών , που για πολλούς ίσως και να άρχισε να κάνει… αισθητή την παρουσία του.
Πραγματικά, μετά τους κουραμπιέδες, τα μελομακάρονα ,τις γαλοπούλες και τα τόσα άλλα καλούδια που καταναλώθηκαν στο γιορτινό τραπέζι, κάποιοι από εμάς θα σπεύσουν να ανέβουν στη ζυγαριά. Εκεί ίσως … τρομοκρατηθούν από το αποτέλεσμα της μέτρησης και σκεφτούν τις βασανιστικές και εξαντλητικές δίαιτες που πρέπει να αρχίσουν από… Δευτέρα, με σκοπό να επανέλθουν στα φυσιολογικά κιλά τους.
Πάντως είναι παρατηρημένο ότι για τους περισσότερους αυτή η «Δευτέρα», ίσως να μην έρθει ποτέ, ενώ για κάποιους άλλους που θα ξεκινήσουν την προσπάθεια, η συνέχεια μπορεί να είναι αβέβαιη, η μεταβολική ισορροπία του οργανισμού ασταθής και πιθανότατα η γενικότερη κατάσταση της υγείας τους επισφαλής.
Και εδώ εύλογα τίθεται το ερώτημα: «πως και πόσο το βάρος επηρεάζει την καλή μας υγεία»? Και ακόμη,«είναι το ιδανικό βάρος το σημαντικότερο κριτήριο για έναν υγιή οργανισμό»?
Από επιστημονικής πλευράς, η απάντηση είναι ότι το σωματικό βάρος αποτελεί, απλά, έναν δείκτη αξιολόγησης της γενικότερης υγείας του ατόμου και μάλιστα με δευτερεύουσα σημασία. Θα λέγαμε ότι σημαντικότερος είναι ο ρόλος του βάρους στην βελτίωση της αισθητικής της εικόνας του, παρά στην καλυτέρευση της υγείας του. Ενώ, για όσους κάνουν δίαιτα ή ασκούνται συχνά, μόνο το φυσιολογικό βάρος δεν αποτελεί απαραίτητα έναν αξιόπιστο δείκτη καλής υγείας ,ούτε κατ’ ανάγκη απεικονίζει την πραγματική φυσική του κατάσταση.
Το νερό, το λίπος, η μυϊκή μάζα και η σημασία τους για τον οργανισμό
Είναι γνωστό ότι τα βασικά συστατικά του σώματός μας είναι το νερό, οι μύες, το λίπος και τα οστά. Παραμένει όμως σχεδόν άγνωστη η μεγάλη σημασία της ποσοτικής και ποιοτικής μέτρησης και η αξιολόγηση των πιο πάνω σωματικών στοιχείων, για τον υγιή ανθρώπινο οργανισμό. Όπως ελάχιστα ή καθόλου λαμβάνεται υπόψη , ότι τα προαναφερθέντα ευρήματα είναι εκείνα που προεχόντως θα πρέπει να μας απασχολούν, προκειμένου να εξασφαλίσουμε την καλή υγεία του οργανισμού μας και δεν είναι αρκετή μια απλή μέτρηση του σωματικού βάρους.
Αντίθετα, όταν τα προαναφερθέντα οργανικά συστατικά, (σ.σ, νερό, μυϊκή μάζα, λίπος, οστική πυκνότητα κ.ά), βρίσκονται στις φυσιολογικές τους τιμές και αναλογίες, τότε είναι ο κατάλληλος χρόνος να ακολουθήσουμε ένα ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής σε συνδυασμό και με μια συστηματική, μέτριας έντασης φυσική άσκηση.
Με αυτή την επιλογή, μπορεί να πει κανείς ότι θα υπάρξει καλή υγεία , μακροζωϊα αλλά και καλά αισθητικά αποτελέσματα. για την εικόνα μας.. .
Όμως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, να δούμε ένα-ένα τα προαναφερθέντα βασικά στοιχεία του ανθρώπινου σώματος , να εξετάσουμε τη σημασία τους στη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού και να αναδείξουμε τις συνέπειες που επιφέρει στην καλή υγεία μας μια γενικότερη ποσοτική και ποιοτική ανισορροπία τους.
Το «νερό» του ανθρώπινου οργανισμού, είναι η ποσότητα των συνολικών υγρών του σώματος και μετράται ποσοστιαία επί του βάρους του ατόμου.
Περίπου το 50%, με 67% του οργανισμού μας αποτελείται από νερό, το οποίο παίζει ρόλο ζωτικής σημασίας σχεδόν σε όλες τις λειτουργίες του . Διατηρώντας ένα κρίσιμο ποσοστό συνολικών υγρών βοηθάμε στην σωστή ενυδάτωση του οργανισμού μας.
Το νερό βελτιώνει τις σωματικές λειτουργίες, την πνευματική συγκέντρωση, την αθλητική απόδοση, την ποιότητα της επιδερμίδας και συμβάλλει στην ευεξία και ευζωία.
Όταν μιλάμε για «σωματικό λίπος», γενικά εννοούμε το συνολικό σωματικό λίπος που συγκεντρώνεται στον οργανισμό, το οποίο μετράμε ως ποσοστό επί του σωματικού μας βάρους. Ο καθένας μας χρειάζεται λίπος για να είναι υγιής. Και η ύπαρξή του στον οργανισμό, είναι συστατικό ζωτικής σημασίας για βασικές οργανικές λειτουργίες, όπως η θερμορύθμιση, η αποθήκευση ιχνοστοιχείων, μετάλλων και βιταμινών, η προστασία των αρθρώσεων κ.α. Όταν όμως το ποσοστό λίπους υπερβαίνει σε μεγάλο βαθμό το φυσιολογικό, τότε ανά πάσα στιγμή ελλοχεύει ο κίνδυνος να επέλθουν κρίσιμες οργανικές δυσλειτουργίες και εντεύθεν βλάβη της υγείας μας.
Αντίθετα, όταν το πλεονάζον λίπος μειωθεί στον οργανισμό, τότε μειώνεται έως εξαλείφεται η πιθανότητα εκδήλωσης υψηλής αρτηριακής πίεσης, σακχαρώδους διαβήτη, χοληστερίνης, καρδιαγγειακών ή εγκεφαλικών επεισοδίων και ορισμένων μορφών καρκίνου.
Με αυτή την έννοια , συγκρίνοντας δύο περιπτώσεις ατόμων, όπου το μεν πρώτο έχει φυσιολογικό βάρος αλλά υπερβάλλον ποσοστό λίπους σε σχέση με το βάρος του, και το δεύτερο εμφανίζεται με μεγαλύτερο του κανονικού βάρος και χαμηλά επίπεδα λίπους, δεν θα πρέπει να οδηγηθούμε στο προφανές, ότι ο πρώτος έχει καλύτερη υγεία από ότι ο δεύτερος και επομένως μικρότερη πιθανότητα εκδήλωσης προβλήματος.
Ένας ακόμη δείκτης που θα πρέπει ιδιαίτερα να προσεχθεί, σε ηλικίες από 30 ετών και πάνω, είναι το λίπος που συγκεντρώνεται στην κοιλιακή κοιλότητα, το αναφερόμενο ως «σπλαχνικό λίπος». Το σπλαχνικό λίπος είναι αυτό που περιβάλει και περικλείει τα ζωτικά όργανα όπως την καρδιά, το ήπαρ, τα νεφρά κ.α.
Επιστημονικές μελέτες και έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμη και αν το βάρος και το σωματικό λίπος παραμένουν σταθερά, καθώς μεγαλώνουμε, είναι πιθανό η κατανομή του να μην είναι η κανονική, αλλά να βλέπουμε να συγκεντρώνεται περισσότερο στην περιοχή της κοιλιάς.
Αντίθετα , από στατιστικές έχει αποδειχθεί πως τα φυσιολογικά επίπεδα «σπλαχνικού λίπους» περιορίζουν δραματικά τον κίνδυνο εκδήλωσης: καρδιαγγειακών νοσημάτων, υψηλής αρτηριακής πίεσης, χοληστερίνης καθώς και διαβήτη τύπου 2.
Πρόκειται, δυστυχώς για μια «προσπεράσιμη νόσο», που αποδεικνύεται ύπουλη, και η οποία, εκδηλώνεται συνηθέστερα στους άνδρες.
Αναφορικά με τον όρο «μυϊκή μάζα», εννοούμε στο βάρος των μυών του σώματος. Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι τελευταίοι διαδραματίζουν ένα σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του οργανισμού, ενεργώντας σαν μηχανισμός του σώματος που καταναλώνει ενέργεια (θερμίδες).
Επομένως, είναι προφανές ότι όσο περισσότερο αυξάνει η μυϊκή μάζα, τόσο επιταχύνεται ο ρυθμός κατανάλωση θερμίδων. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι η αύξηση του βασικού μεταβολικού ρυθμού (βασικός μεταβολισμός), που έχει ως τελικό επακόλουθο ο οργανισμός, να χάνει λίπος, να αποβάλλει τοξίνες και να «διώχνει» τα περιττά κιλά, κατά τρόπο όμως ομαλό, αποτελεσματικό και κυρίως ακίνδυνο.
Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι όσο ασκείται κανείς σωστά και συστηματικά, «στηρίζοντας» παράλληλα τον οργανισμό του με διατροφική επάρκεια πρωτεϊνης, τόσο θα αυξάνεται η μάζα των μυών του.
Ο «βασικός μεταβολισμός», η «μεταβολική ηλικία» και μεγάλη προσφορά τους στην καλή μας υγεία
Αλλά ας δούμε τι είναι ο «βασικός μεταβολικός ρυθμός», πως ενεργεί στον ανθρώπινο οργανισμό και κυρίως γιατί είναι τόσο καθοριστικός στην υγεία μας.
Πρόκειται για ένα μετρήσιμο μέγεθος που απεικονίζει το ελάχιστο ημερήσιο ποσό θερμίδων που χρειάζεται ο οργανισμός μας όταν βρίσκεται σε πλήρη ηρεμία (συμπεριλαμβανομένης και της κατάστασης-ύπνου), ώστε να λειτουργούν αποτελεσματικά : η αναπνοή, το ήπαρ, το νευρικό σύστημα, τα νεφρά κ.α). Ένα ποσοστό της τάξεως του 70% επί των συνολικών θερμίδων που καταναλώνονται καθημερινά, αναφέρεται στο βασικό μεταβολισμό. Είναι αυτονόητο ότι όσο πιο έντονη είναι η δραστηριότητά μας, τόσο περισσότερες θερμίδες καίμε. Άρα όσο αυξάνει η μυϊκή μάζα και παράλληλα αυξάνει ο βασικός μεταβολικός ρυθμός, τόσο περισσότερο λίπος διώχνουμε από το σώμα μας.
Άμεσα συνυφασμένη με το «μεταβολικό ρυθμό» και ταυτόχρονα ένα πολύ βασικό κριτήριο αξιολόγησης της καλής υγείας, είναι η «μεταβολική ηλικία».
Η οποία εκφράζεται με έναν δείκτη, ο οποίος συγκρίνει τον «βασικό μεταβολικό ρυθμό» ενός ατόμου με την πραγματική ηλικία του. Με άλλα λόγια, αν «η μεταβολική ηλικία» ενός ατόμου είναι μεγαλύτερη από την πραγματική(σ.σ, για παράδειγμα η μεταβολική ηλικία του είναι 60 και η πραγματική 50), αυτό θα πρέπει να αποτελέσει καμπανάκι κινδύνου και ένδειξη ότι το άτομο θα πρέπει να αυξήσει τη μυϊκή του μάζα, με τη χρήση άσκησης και σωστής-ισορροπημένης διατροφής, προκειμένου να βελτιώσει τη μεταβολική του ηλικία.
Αντίθετα, εάν το εν λόγω άτομο έχει «μεταβολική ηλικία» μικρότερη της πραγματικής (σ.σ, π.χ η μεταβολική ηλικία είναι 50 και η πραγματική 65), τότε θα πρέπει να είναι , κατ’ αρχήν αισιόδοξο ότι θα μακροημερεύσει…
Η «οστική μάζα»,ένας ακόμη κρίσιμος δείκτης καλής υγείας
Μετά τους μύες και το λίπος του σώματος, σημαντικότατο ρόλο παίζει η ένδειξη του «βάρους των οστών» ή πιο απλά ο δείκτης της «οστικής μάζας».
Πάντως και εδώ το «κλειδί» για τη δημιουργία και διατήρηση της φυσιολογικής οστικής μάζας στον οργανισμό μας ,που συνεπάγεται την καλή ποιότητα και ανθεκτικότητα των οστών στην πορεία του χρόνου, είναι και πάλι η κατάλληλη και συστηματική άσκηση καθώς και η φροντίδα για ανάπτυξη του μυϊκού ιστού, οι οποίες όμως θα συνδυάζονται παράλληλα και με μια ισορροπημένη διατροφή.
Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας τα πιο πάνω, συμπεραίνουμε δύο κύρια πράγματα.
Το πρώτο λέει ότι εδώ, ίσως περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, βρίσκει την πρακτική εφαρμογή του «ο χρυσός κανόνας» `: «κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν».
Είναι προτιμότερο δηλαδή στην περίπτωση π.χ της οστεοπόρωσης , να προλαμβάνουμε την αραίωση της πυκνότητας της οστικής μάζας, με τη λήψη των κατάλληλων προληπτικών μέτρων, παρά να περιμένουμε να αντιμετωπίσουμε τα επερχόμενα κατάγματα και μάλιστα σε δύσκολες ηλικίες.
Και το λέμε αυτό ιδίως για τον γυναικείο πληθυσμό, όπου στατιστικά παρατηρήθηκε ότι ο ελλοχεύων κίνδυνος εκδήλωσης οστεοπόρωσης, μετά τα 40 , είναι αρκούντως μεγάλος.
Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ,ότι το επίπεδο της καλής φυσικής κατάστασης του ατόμου τελικά καθορίζεται από έναν συνολικό δείκτη που διαμορφώνεται από τους πραναφερθέντες επί μέρους.
Κάθε ένας από τους οποίους, όχι μόνο αναφέρεται σε αντίστοιχα μετρήσιμα μεγέθη(σ.σ, νερό, λίπος , μεταβολισμός κ.ά), αλλά πρέπει να κινείται σε επιστημονικά παραδεκτά όρια, προκειμένου αφ’ ενός μεν να απεικονίζει αξιόπιστα την υγεία του ατόμου στην συγκεκριμένη ηλικία και αφ’ ετέρου να υποδεικνύει έμμεσα τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για την βελτίωση και σταθεροποίηση της καλής υγείας του, στην πορεία του χρόνου.
Για παράδειγμα, όσο πιο ενεργό γίνεται ένα άτομο και μειώνει το λίπος, τόσο περισσότερο αυξάνει το επίπεδο της καλής φυσικής του κατάστασης. Ακόμη κι αν το βάρος του δεν μεταβληθεί, με τη μεταβολή της μυϊκής μάζας και των επιπέδων του λίπους, μπορεί να γίνει υγιέστερο, βελτιώνοντας, βεβαίως και αισθητικά την εικόνα του.
Κοντολογίς, ο καθένας μπορεί, μέσω των ενδείξεων που θα προκύψουν από τις εξατομικευμένες μετρήσεις, εύκολα και γρήγορα, να εξάγει ιδιαίτερα χρήσιμα και ουσιαστικά συμπεράσματα για την κατάσταση της υγείας του, και να πάρει τις σωστές αποφάσεις για την πορεία της κάτι που δεν θα μπορούσε να επιτύχει μετρώντας το βάρος του και μόνο.
.
*
Ο Κων/νος Κολιάτσος είναι Καθηγητής Φυσικής Αγωγής και κάτοχος μεταπτυχιακού Master στην «Άσκηση & τον Υγιεινό Τρόπο Ζωής»-City University Λονδίνου
Αντιγήρανση- Αθλητισμός-Διατροφή
www.fit-4-all.gr
Να επισκέπτεστε καθημερινά το blog μας και να το λέτε!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου